altyapı, sağlık, eğitim, ekonomiTopluma ve topluma ağır zararlar veren iç savaş, 100. gününü doldururken tüm şiddetiyle devam ediyor.
Sudan’da eski Cumhurbaşkanı Ömer El Beşir’in 30 yıllık iktidarının Nisan 2019’da halk devrimiyle devrilmesinin ardından yıllarca süren ekonomik ve siyasi krizlerin ardından ordu ile paramiliter Hızlı Güçlendirme Güçleri (HDK) arasında güç mücadelesi nedeniyle 15 Nisan sabahı başkent Hartum’da başlayan çatışmalar, hızla güney ve batıdaki şehirlere sıçradı.
Sudan Sağlık Bakanlığı’na göre, çatışmalarda 3.000’den fazla kişi öldü. Askerlerin ve HDK’nın kayıplarına gelince, henüz bir istatistik yok ve tarafların binlerce kayıp verdiği varsayılıyor.
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), iç savaşta en az 435 çocuğun öldüğünü ve 2.025 çocuğun yaralandığını bildirdi.
Ülkenin yarısının insani yardıma ihtiyacı var
UNICEF, 50 milyon nüfusa sahip Sudan’ın yarısının insani yardıma muhtaç durumda olduğunu, 14 milyon çocuğun ise insani yardım beklediğini bildirdi.
Birleşmiş Milletler (BM), Sudan’da bilançonun kötüleştiğini ve güvenlik kaygıları nedeniyle yerinden edilen insan sayısında önemli artış olduğunu belirterek, tarafları ve bağışçıları acilen “çatışmaya son vermeye” davet etti.
Uluslararası Göç Örgütü’ne göre, 2,6 milyondan fazla insan çatışmalar nedeniyle ülke içinde yerinden edilirken, en az 730.000 kişi başta Mısır, Çad ve Güney Sudan olmak üzere komşu ülkelere kaçtı.
insan hakları ihlali
Toplu katliam, cinayet, işkence, yağma, şantaj, cinsel taciz, çocuk kaçırma ve çocuk askerler gibi onlarca insan hakları ihlaliyle savaşın bir kez daha tatsız yüzünü gösterdiği Sudan’da kamuoyu, Sudan krizine uluslararası kamuoyunun tepkisini yeterli bulmuyor.
Temmuz ayında BM İnsan Hakları Konseyi, Batı Darfur’da STK tarafından öldürülmüş, aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu 87 kişinin toplu mezarlarının bulunduğunu duyurdu.
Barış çabaları boşa gitti
Bölgesel ve uluslararası aktörler savaşı sona erdirmek için diplomatik çabalarını sürdürürken, ufukta kalıcı bir ateşkes ve anlaşma olasılığı görünmüyor.
Suudi Arabistan ve ABD’nin Mayıs ayında krizi çözmek için arabuluculuk yaptığı Cidde’deki dolaylı görüşmeler, Haziran ayında ordunun HDK’nın ateşkesi ihlal ettiği ve taahhütlerini yerine getirmediği gerekçesiyle geri çekilmesinin ardından kesintiye uğramıştı.
Tarafların temsilcileri 15 Temmuz’da Cidde’ye dönse de, devam eden çatışmalar nedeniyle müzakereler şimdi başlamadı.
Sudan’daki istikrarsızlıktan en çok etkilenecek ülkelerden biri olan kuzey komşusu Mısır, “Komşu Ülkeler Zirvesi Sudan” ile kendi barış çabalarını başlattı.
Başkent Kahire’de 13 Temmuz’da düzenlenen zirvede Mısır, Libya, Çad, Orta Afrika, Güney Sudan, Etiyopya ve Eritre liderleri, kalıcı ateşkes, insani koridorların açılması, Sudan halkının kanının akmaması, çatışmaların komşu ülkelere olan olumsuz yansımalarının silinmesi ve bölgenin güvenlik ve istikrarı konusunda mutabakata vardı.
Sağlık, ekonomi ve eğitim büyük zarar gördü
Sudan Tabipler Birliği, başkent Hartum ve diğer çatışma bölgelerindeki hastanelerin yüzde 70’inin hizmet dışı kaldığını bildirdi.
Sendika, faaliyet gösteren hastanelerin de sağlık personeli ve tıbbi malzeme sıkıntısı, su ve elektrik kesintileri nedeniyle kapanma tehdidi altında olduğunu söyledi.
Kriz, Sudan’daki eğitim sistemine ve ekonomiye de büyük darbe vurdu.
Eğitim süresinin bitmesine 2 ay kala başlayan savaş nedeniyle yerli ve yabancı yüzbinlerce öğrencinin eğitimine ara verildi, binlerce öğrenci Sudan’ı terk etmek zorunda kaldı.
Son 5 yılda yaşanan siyasi krizler, darbeler ve salgın hastalıklar nedeniyle yavaş işleyen eğitim sistemi bir ağır yıkım daha aldı.
5 milyon başkent mahsur kaldı
Çatışmalarda binlerce ev ve iş yeri kullanılamaz hale geldi, birçoğu yağmalandı. Özellikle başkentteki neredeyse tüm bankalar, zincir marketler, diplomatik misyonlar yağmalandı. HDK’nın başkentin bazı bölgelerinde vatandaşların konutlarında ikamet ettiği ve yakınlarını oraya yerleştirdiği yönünde çok sayıda iddia ortaya atıldı.
Nisan ayından bu yana memur maaşlarının ödenmediği ülkede resmi bir istatistik bulunmamakla birlikte savaşın milyarlarca dolar zarara yol açtığı düşünülüyor.
4. ayına giren savaşta taraflar bayramlar ve dini günler de dahil olmak üzere ateşkese adeta uymadı. Başkent Hartum’da yaklaşık 5 milyon insan elektrik, su kesintileri, yakıt ve gıda kıtlığı, salgın hastalıklar ve çatışmalarda ölme korkusuyla yaşamak zorunda kaldı.
Başkent Hartum ile ülkenin güney ve batısında ağır silahların ve savaş uçaklarının kullanıldığı yoğun çatışmalar sürerken, milyonlarca sivil krizin çözülmesi ve yeniden ayağa kalkmak için destek bekliyor.
